پرسش های متداول

حق انتفاع حق استفاده کردن از مال دیگری یا مالی ست که مالک خاص ندارد. این حق معمولاً به موجب قرارداد یا به صورت اجازه به افراد داده میشود. توجه داشته باشید که مال هم می‌تواند مالک داشته باشد و هم نداشته باشد. فردی که از مال دیگری استفاده میکند را منتفع می‌نامند. گاهی حق انتفاع در اثر قرارداد دیگری برای منتفع ایجاد می‌شود. همچنین مالک ممکن است در قبال حق انتفاع پولی بگیرد یا به طور مجانی آن را به دیگری واگذار کند.

تعریف حق انتفاع در قانون

ماده ۴۰ قانون مدنی در تعریف حق انتفاع اعلام داشته است که: «حق انتفاع عبارت از حقی است که بموجب آن شخص می‌تواند از مالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد استفاده کند.»
به طور مثال پدر به فرزند خود اجازه دهد برای مدتی معلوم یا نامعلوم در ملک وی سکونت نموه و از منافع آن استفاده کند که در این رابطه برای فرزند صرفاً «حق بهره برداری و انتفاع» از ملک ایجاد شده و «مالکیتی» برای ایشان نسبت به منافع ایجاد نخواهد شد و به همین دلیل است که منتفع حق انتقال و واگذاری منقعت مال را به دیگری ندارد. حق انتفاع از نظر قانون و نوع قرارداد به چند دسته تقسیم می‌شوند:

الف) حق سکنی

در صورتیکه منافع ملک برای سکونت در اختیار دیگری قرار داده شود، حق انتفاع واگذار شده را “حق سکنی” (سکونت) میگویند.
سکنی اعم از رقبى و عمرى است. البته این در صورتى است که در متن عقد لفظ سکنى به کار رفته باشد، مانند آنکه مالک بگوید: سکونت این خانه، تا من زنده‌ام از آن تو باشد؛ اما اگر لفظ به کار رفته در عقد، رقبى یا عمرى باشد، عقد، سکنى نامیده نمى‌شود، بلکه بر آن تنها عمرى یا رقبى اطلاق می‌شود.
به بیانی ساده‌تر حق انتفاعی که موضوعش خانه و محل سکونت باشد را حق سکنی می‌گویند. حق سکنی ممکن است برای مدت معین یا به مدت عمر مالک، منتفع ویا شخص ثالث یا به طور مطلق برای منتفع برقرار شود.

ب) حق رقبی

در لغت: واژه “رقبی” هم خانواده “رَقَبِه” بوده و در لغت عرب به معنای چیزی می‌باشد که دارای حیطه و محیط است و به عبارت دیگر احصاء شده است. در اصطلاح برای قطعه زمین مشخص استعمال می‌شود.
در حقوق: حق انتفاعی است که از طرف مالک برای مدت معینی برقرار می‌شود. مثلا مالک میگوید حق انتفاع از این ملک را برای مدت پنج سال به فلانی واگذار کردم در این صورت از حق انتفاع مذکور بعنوان “حق رقبی” یاد می‌شود.

ج) حق عمری

حق انتفاعی است که به مدت عمر مالک یا شخص منتفع یا شخص دیگری به فرد واگذار می‌شود. اگر حق انتفاع برای مدت عمر مالک باشد با فوت مالک از بین خواهد رفت و منتفع دیگر نمی‌تواند از آن استفاده کند، ولی اگر حق انتفاع به مدت عمر شخص دیگری باشد، فوت مالک تاثیری در حق انتفاع نخواهد داشت در این صورت حق انتفاع واگذار شده را “حق عمری” می‌نامند.

د) حبس مطلق:

حق انتفاعی است که به طور مطلق و بدون ذکر مدت به فرد منتفع واگذار می‌شود. در این صورت مالک هرگاه بخواهد می‌تواند از حق انتفاعی که واگذار کرده است، رجوع کند و انصراف دهد. در هر صورت این حق تنها تا زمان فوت مالک باقی است و بعد از آن از بین میرود.

سرقت حدی به نوعی از سرقت گفته می ‌شود که مجازات حدی دارد یعنی این ‌که نحوه اعمال، میزان و مجازات آن به ‌صورت کامل در شرع مقدس اسلام مشخص شده ‌اند و در صورت اثبات جرم نیز قاضی هیچ اختیاری در کم ‌و زیاد کردن مجازات و یا اعمال تخفیف در آن ندارد. در شرع اسلام ربودن مخفیانه 4.5 نخود طلای مسکوک که متعلق به غیر باشد و این عمل توسط شخص بالغ و عاقل درغیر سال قحطی رخ دهد، درصورتی‌که مرتکب جرم پدر مال‌ باخته نباشد به عنوان سرقت حدی شناخته خواهد شد.

در حالت کلی میتوان گفت در قانون مجازات اسلامی، اگر فردی در شرایط عادی و زمانی‌که هیچ قحطی در آن وجود ندارد به ‌صورت غیرقانونی و مخفیانه به محل زندگی فردی به غیر از فرزند یا نوه پسری خود برود و اقدام به ربودن مالی معادل 4.5 نخود طلای مسکوک نماید، مرتکب سرقت حدی شده‌ است که با توجه به ماده 268 قانون مجازات اسلامی در صورت اثبات جرم، قطع انگشتان دست و یا پا حتی در برخی موارد اعدام را به ‌همراه دارد.

توجه داشته باشید که جرم دزدی دارای انواع مختلف است. انواع جرم دزدی، جرایمی هستند که مجازات آنها توسط شرع تعیین گردیده اند و شرع نیز مجازات آن را تعیین می‌کند. قاضی هیچ نقشی در این مورد نخواهد داشت. برای این ‌که سرقت از نوع حدی باشد، باید بعضی از شرایط چهارده‌گانه را داشته باشد. ازجمله این شرایط میتوان به مواردی مانند حرز بودن مال، شکایت کردن شاکی، هتک حرز، صاحب مال نبودن پدر و یا جد پدری اشاره کرد.

 جرم پولشویی چیست؟

همانطور که گفته شد ، جرم پولشویی ، فرایندی است که بر اساس آن کسی که مالی را از طریق نامشروع به دست آورده است ، طوری وانمود و صحنه سازی کند که گویی مال را به صورت مشروع و قانونی به دست آورده است . درباره پولشویی ، قانونی نیز تحت عنوان قانون مبارزه با پولشویی تصویب شده است که در ماده 2 آن جرم پولشویی تعریف شده است . در این ماده آمده است که پولشویی عبارت است از :

الف ) تحصيل ، تملك، نگهداري يا استفاده از عوايد حاصل از فعاليت هاي غيرقانوني با علم به اين كه به طور مستقيم يا غيرمستقيم در نتيجه ارتكاب جرم به دست آمده باشد . 

ب ) تبديل ، مبادله يا انتقال عوايدي به منظور پنهان كردن منشأ غيرقانوني آن با علم به اين كه به طور مستقيم يا غيرمستقيم ناشي از ارتكاب جرم بوده يا كمك به مرتكب به نحوي كه وي مشمول آثار و تبعات قانوني ارتكاب آن جرم نگردد .

ج ) اخفاء يا پنهان يا كتمان كردن ماهيت واقعي ، منشأ ، منبع ، محل ، نقل و انتقال ، جابه جايي يا مالكيت عوايدي كه به طور مستقيم يا غيرمستقيم در نتيجه جرم تحصيل شده باشد .

بنابراین در صورتی که عملی در دسته هر کدام از اعمال بالا قرار بگیرد ، شامل جرم پولشویی خواهد شد .