چگونگی اثبات تدلیس در ازدواج :
برای اینکه فرد فریب خورده بتواند ثابت کند که طرف مقابل او را گول زده است وگرنه در صورت مطلع بودن از این عیوب به چنین ازدواجی تن نمی داد باید ثابت شود که طرف فریب دهنده دارای علم و قصد بوده و در واقع سوءنیت داشته است و همچنین ثابت شود که عقد بر مبنای آن صفت ها واقع شده است و طرف فریب گر خود را واجد آن صفت ها معرفی کرده یا سعی در پنهان کاری و مخفی نگه داشتن را داشته است. از مجموع گفته های بالا می توان اینگونه بیان کرد که در تدلیس ثابت می شود که:
۱-یکی از طرفین عقد نکاح، خود را واجد وصف خاصی اعلام کرده و این صفت وارد تراضی طرفین و قرارداد میشود؛ اما بعد از عقد نکاح معلوم شده که شخص فاقد وصف مشروط است.
۲-طرفین در مورد صفت خاصی گفت و گو نکرده اند اما به براساس عرف و عادت عقد بر وجود صفت خاصی که در عرف رایج است، واقع می شود. مانند باکره بودن زن، نداشتن اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی.
۳- در خصوص عیب هایی که عموما قابل چشم پوشی نیست سکوت شده است.مثلاً مصنوعی بودن اعضای بدن یا داشتن بیماری خاص و انتظار می‌رود که شخص آن را بیان کند. برای پنهان کردن عیوب در این مورد نیز چند حالت متصور است:۱-شخص نسبت به عیوب خود آگاهی ندارد. فرد از بیماری و عیب خود آگاه نیست مثل قرن یا افضا و...۲-شخص نسبت به عیب پنهان خود آگاه است اما در برابر طرف مقابل سکوت می‌کند مانند ابتلا به بیماری صرع یا بیماری‌های قلبی.۳-فرد عیبی در ظاهر دارد و با اعمالی سعی در پوشاندن آن می‌کند،مثل کچلی ۴-فرد عیبی در ظاهر دارد و نسبت به عیب خود نیز آگاهی دارد و در مورد این عیب به طرف مقابل چیزی نمی‌گوید و در طرف مقابل نیز با کوتاهی و سهل انگاری و بدون تحقیقات لازم با او ازدواج می‌کند. موارد تدلیس و فریب با چه شاخص هایی تعیین می شود؟ برای اینکه بتوان واهی و دروغ بودن عمل انجام شده توسط زوجین را تدلیس قلمداد کرد می بایست به عرف رجوع کرد . عرف است که مشخص می کند که امری که واهی بوده است آیا مشمول قانون قرار می گیرد یا خیر؟ تدلیس در چه صورتی موجب حق فسخ برای طرف فریب خورده میشود؟ برای اینکه عمل انجام شده(تدلیس یا فریب) توسط طرفین سبب فسخ نکاح شود می بایست واجد شرایطی باشد که در ادامه به شرح آنها می پردازیم: انجام فریب توسط زوجین : برای اینکه فریب انجام شده سبب فسخ نکاح شود می بایست از سوی زن یا مرد واقع شود و انجام توسط ثالث نمی تواند مبنای فسخ قرار بگیرد مگر اینکه بین زوج یا زوجه و ثالث تبانی انجام شده و ثالث با تبانی زوج و زوجه صفت خاصی را عنوان کند یا عیبی را بپوشاند. موثر بودن فریب در ازدواج: برای اینکه تدلیس سبب فسخ نکاح شود می بایست اثرگذار باشد به این معنا که عمل انجام شده در ترغیب به ازدواج طرف مقابل موثر بوده یا اینکه مبنای ازدواج با او باشد. دارا بودن سوءنیست: برای اینکه بتوان تدلیس را مبنای فسخ قرار داد می بایست ثابت شود که تدلیس کننده قاصد بوده و عمدا این عمل را انجام داده است. چگونگی طرح دعوای تدلیس در ازدواج در دادگاه خانواده : فسخ نکاح تشریفات طلاق را ندارد و فرد فریب خورده می تواند به راحتی تقاضای فسخ نکاح از دادگاه را داشته باشد اما طبق ماده ی 1131 ق.م اگر فردی که حق فسخ دارد بعد از اطلاع اقدام نکند حق او ساقط می شود البته با این شرط که علم به حق فسخ و فوریت آن داشته باشد. باتوجه به اینکه تدلیس در ازدواج جرم نیز می باشد بنابراین علاوه بر دادگاه خانواده دادگاه کیفری نیز در این خصوص صالح به رسیدگی می باشد در این قسمت به چگونگی طرح دعوی از طریق دادگاه خانواده می پردازیم که از قرار ذیل می باشد: مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست:با توجه به الکترونیکی شده ثبت تمام درخواست های قضایی فردی که فریب خورده است می بایست به دفتر خدمات مراجعه کرده و دادخواستی در دو نسخه مبتنی بر فسخ نکاح به دلیل تدلیس را به ثبت برساند. مراجعه به دادگاه خانواده: پس از اینکه دادخواست فسخ از طریق سامانه ثنا به ثبت رسید زوج یا زوجه فریب خورده به دادگاه خانواده( محل اقامت خوانده) مراجعه می کند طرفین می توانند برای هدایت بهتر به واحد مشاوره مراجعه نمایند.پس از آن با هدایت مشاوره دهنده به دفتر دادگاه ارجاع داده می شوند ، مدیر دفتر دادگاه دادخواست ثبت شده و ادله ارائه شده را بررسی کرده و وقت رسیدگی تعیین می کند در صورتی که نظر دادگاه مبتنی بر فریب در ازدواج باشد دادگاه حکم صادر کرده و نکاح فسخ می شود .لازم به ذکر است که آثار فسخ از زمان ثبت داخواست می باشد.
