دادگاه نهادی قضایی است که وظیفه اصلی آن رسیدگی به دعاوی و اختلافات بین افراد، نهادها و دولت‌ها است. دادگاه‌ها به صورت عمومی یا تخصصی فعالیت می‌کنند و بر اساس نوع پرونده و موضوع دعوا به آن رسیدگی می‌کنند.
در زیر به برخی از انواع دادگاه‌ها و وظایف آن‌ها اشاره شده است:
- دادگاه‌های عمومی: این دادگاه‌ها به انواع مختلف دعاوی حقوقی و کیفری رسیدگی می‌کنند و شامل دادگاه‌های بدوی، تجدیدنظر و دیوان عالی کشور می‌شوند.
- دادگاه‌های تخصصی: این دادگاه‌ها برای رسیدگی به دعاوی خاص تشکیل می‌شوند، مانند دادگاه خانواده، دادگاه نظامی، دادگاه اقتصادی و دادگاه اطفال.
- دادگاه‌های تجدیدنظر: این دادگاه‌ها به بررسی و بازبینی احکام صادره از دادگاه‌های بدوی می‌پردازند و در صورت نیاز حکم جدید صادر می‌کنند.
- دیوان عالی کشور: بالاترین مرجع قضایی در کشور که وظیفه نظارت بر حسن اجرای قوانین و رسیدگی به اعتراضات و فرجام‌خواهی‌ها را بر عهده دارد.
دادگستری
به مجموعه‌ای از نهادها و سازمان‌های قضایی گفته می‌شود که وظیفه اجرای عدالت، حفظ حقوق شهروندان و نظارت بر اجرای قوانین را بر عهده دارند. دادگستری شامل دادگاه‌ها، دادسراها، و سایر مراجع قضایی و اجرایی است.
وظایف و سازمان‌دهی دادگستری شامل موارد زیر است:
- دادسراها: وظیفه تحقیق و بررسی اولیه درباره جرایم و اتهامات وارده به افراد را بر عهده دارند. دادستان به عنوان نماینده دادسرا وظیفه دارد که پس از بررسی شواهد و مدارک، تصمیم‌گیری کند که آیا پرونده به دادگاه ارجاع داده شود یا خیر.
- سازمان ثبت اسناد و املاک: یکی از زیرمجموعه‌های دادگستری که وظیفه ثبت و ضبط اسناد رسمی، املاک و سایر مدارک حقوقی را دارد.
- سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی: مسئولیت نظارت بر زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها و حفظ حقوق زندانیان را بر عهده دارد.
- سازمان بازرسی کل کشور: وظیفه نظارت بر عملکرد ادارات و نهادهای دولتی و کشف و پیگیری تخلفات و جرایم را دارد.
- شورای حل اختلاف: نهادی است که با هدف حل و فصل اختلافات به صورت دوستانه و غیررسمی تشکیل شده است و به دعاوی کوچک و قابل حل در خارج از دادگاه رسیدگی می‌کند.
دادگاه‌ها و دادگستری‌ها با همکاری یکدیگر تلاش می‌کنند تا عدالت در جامعه برقرار شود و حقوق افراد و نهادها حفظ گردد. وظیفه این نهادها تضمین اجرای صحیح قوانین و ایجاد نظم و امنیت حقوقی در جامعه است.
