تجدید نظر خواهی ، یک روش اعتراض به حکم دادگاه بدوی است که به استناد جهات تجدید نظر که در قانون ذکر شده است ، در مهلت بیست روز از تاریخ صدور رای ، قابل انجام است و مرجع آن نیز ، دادگاه تجدیدنظر آن استان می باشد . نحوه تجدید نظر خواهی ، نیز از طریق مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست ، قابل انجام است.
بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری ، قضات دادگاه ها ، می بایست با لحاظ تشریفات مقرر در قانون و با ملاحظه کلیه جوانب پرونده ، رای صحیح و شایسته صادر نمایند . با این حال ، نمی توان این موضوع را نادیده گرفت که همواره ، بنا به دلایلی ، ممکن است که رای صادر شده از دادگاه ، با اشکالاتی مواجه باشد که نیازمند رسیدگی و بررسی مجدد است . به همین دلیل ، در قانون ، روش هایی برای اعتراض نسبت به آرای این چنینی ، پیش بینی شده است .
از جمله مهم ترین روش هایی که برای اعتراض نسبت به حکم دادگاه ها در قانون مقرر شده ، روش تجدید نظر خواهی است که بر اساس آن ، رای صادره از دادگاه ، بنا به جهات مشخص ، مورد رسیدگی مجدد قرار می گیرد . لذا ، اشخاصی که قصد دارند نسبت به حکم صادره از دادگاه های حقوقی و کیفری ، تقاضای رسیدگی مجدد نمایند ، می بایست با نحوه و مهلت طرح اعتراض تجدیدنظر ، آشنا شوند تا حقوق قانونی ایشان تضییع نشود .
به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم به بررسی این موضوعات بپردازیم که تجدید نظر خواهی در امور حقوقی و کیفری یعنی چه و مهلت طرح درخواست تجدیدنظر چقدر است . در ادامه نیز ، نحوه و روش تجدید نظر خواهی کردن از رای دادگاه و مرجع رسیدگی به آن ، مورد بررسی قرار خواهد گرفت .
تجدید نظر خواهی یعنی چه
در قانون آیین دادرسی مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری ، روش های اعتراض به رای دادگاه ، مورد پیش بینی قرار گرفته است که بر اساس آن ، می توان حکم صادره از دادگاه را ، تحت شرایط مشخصی ، مورد اعتراض و رسیدگی مجدد قرار داد که از جمله آنها ، می توان به واخواهی از احکام غیابی ، تجدید نظر خواهی ، فرجام خواهی ، اعاده دادرسی و اعتراض شخص ثالث ، اشاره نمود که هر کدام از آنها ، شرایط و احکام خاص مربوط به خود را دارند .
بر این اساس ، تجدیدنظر خواهی ، از جمله روش های مهم اعتراض نسبت به حکم دادگاه ، محسوب می شود که هم در خصوص احکام صادره از دادگاه های حقوقی و هم در ارتباط با احکام صادره از دادگاه های کیفری ، می تواند انجام شود . اما سوال مهمی که در این خصوص مطرح می شود ، این است که اصلا تجدید نظر خواهی یعنی چه و در چه شرایطی می توان نسبت به حکم دادگاه ، تجدیدنظر خواهی کرد ؟ در پاسخ به این سوال ، بهتر است تجدید نظر خواهی حقوقی و کیفری را به صورت مجزا ، توضیح دهیم .
بر اساس ماده 348 قانون آیین دادرسی مدنی ، جهات تجدید نظر خواهی حقوقی ، به تفصیل ذکر شده است که بر اساس آن ، در صورتی می توان نسبت به حکم دادگاه حقوقی ، تجدید نظر خواهی کرد که یکی از این دلایل وجود داشته باشد : عدم اعتبار مستندات دادگاه ، فقدان شرایط قانونی شهادت شهود ، عدم توجه قاضی به دلایل بیان شده ، عدم صلاحیت قاضی یا دادگاه صادر کننده رای ، مخالف بودن رای با موازین شرعی یا مقررات قانونی .
علاوه بر این ، در ماده 434 قانون آیین دادرسی کیفری نیز ، جهات تجدید نظر خواهی از آرای دادگاه های کیفری ، بیان شده است که بر اساس آن ، ادعای عدم اعتبار ادله یا مدارک استنادی توسط دادگاه ، مخالفت رای با قانون ، عدم صلاحیت دادگاه صادر کننده رای یا وجود یکی از جهات رد دادرس و عدم توجه به دلایل ابرازی ، از جمله دلایلی است که به موجب آن ، تجدید نظر خواه ، می تواند نسبت به حکم صادره ، اعتراض تجدیدنظر خواهی مطرح کند .
لذا به طور خلاصه ، می توان گفت که تجدید نظر خواهی ، یکی از روش های اعتراض به حکم دادگاه است که در آن ، شخصی که به موجب حکم صادره از دادگاه ، محکوم شده است ، می تواند در صورت وجود یکی از جهات تجدید نظر خواهی ، ضمن ارائه دادخواست تجدیدنظر خواهی ، نسبت به حکم صادره ، اعتراض کند که نحوه این اعتراض را در قسمت های بعد ، توضیح می دهیم . شخصی که نسبت به حکم دادگاه ، اعتراض می کند ، تجدیدنظر خواه و شخصی که علیه او دادخواست تجدید نظر داده شده ، تجدید نظر خوانده ، نامیده می شود.
نحوه تجدید نظر خواهی
در قسمت قبل ، به بررسی این موضوع پرداخته شد که تجدید نظر خواهی ، به عنوان یکی از روش های اعتراض به حکم دادگاه ، یعنی چه . همانطور که گفته شد ، تجدیدنظر خواهی ، هم در امور حقوقی و هم در امور کیفری ، قابل انجام است ؛ اما شرایط و احکام خاص خود را دارد . آنچه که در این ارتباط اهمیت دارد ، نحوه تجدید نظر خواهی است . به عبارت دیگر ، ممکن است این سوال، برای افرادی که قصد دارند از رای دادگاه بدوی ، تقاضای تجدید نظر خواهی کنند ، مطرح شود که نحوه تجدید نظر خواهی از رای چگونه است ؟
در پاسخ به این سوال ، لازم است که ابتدا به بررسی این مطلب بپردازیم که کدام دسته از آرای دادگاه را می توان مورد تجدید نظر خواهی قرار داد . با این توضیح که تمامی احکام صادره از دادگاه ، قابلیت تجدیدنظر خواهی را ندارند . در این ارتباط ، لازم است آرای قابل تجدید نظر در امور حقوقی و کیفری را ، به صورت مجزا مورد بررسی قرار دهیم .
بر اساس ماده 331 قانون آیین دادرسی مدنی ، احکام قابل تجدید نظر خواهی در امور حقوقی ، بیان شده است که به موجب آن ، صرفا از حکم صادره در دعاوی مالی ، که خواسته یا ارزش آن ، از سه میلیون ریال بیشتر باشد ، می توان تقاضای تجدید نظر خواهی کرد. اما در دعاوی غیر مالی ، از کلیه احکام صادره توسط دادگاه بدوی ، می توان درخواست تجدیدنظر نمود. همچنین ، حکم راجع به متفرعات دعوی ، همچون خسارت ها ، در صورتی که حکم راجع به اصل دعوی قابل تجدید نظر باشد را نیز ، می توان مورد تجدید نظر قرارداد .
لازم به ذکر است که علاوه بر احکام دادگاه ها ، برخی از قرارهای صادره از دادگاه ها نیز ، قابلیت تجدید نظر خواهی را دارند . به عنوان نمونه ، قرار ابطال دادخواست یا رد دادخواست ، رد دعوی یا عدم استماع دعوی ، قرار سقوط دعوی و عدم اهلیت ، در صورتی که حکم راجع به اصل دعوی ، قابل تجدیدنظر خواهی باشد نیز قابلیت بررسی مجدد خواهند داشت .
بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی ، نحوه تجدید نظر خواهی در امور حقوقی ، به این صورت است که متقاضی تجدید نظر خواهی در امور حقوقی ، می بایست دادخواست تجدید نظر خود را در مهلت مقرر ، برای تجدید نظر خواهی ، به دفتر دادگاه صادر کننده رای ، ارائه نماید و مرجع تجدیدنظر خواهی ، پس از اینکه درخواست تجدید نظر وصول شد ، آن را ثبت کرده و اقدامات لازم ، در خصوص ثبت دادخواست و تعیین زمان رسیدگی را انجام می دهد .
اما در خصوص نحوه تجدید نظر خواهی از رای در پرونده های کیفری ، باید گفت که بر اساس ماده 427 قانون آیین دادرسی کیفری ، آرای غیر قابل تجدیدنظر خواهی بیان شده است . بر این اساس ، جرایم تعزیری درجه هشت ، جرایم مستلزم پرداخت دیه یا ارش ( در صورتی که میزان آن ، کمتر از یک دهم دیه کامل باشد ) ، قطعی بوده و قابلیت تجدید نظر خواهی را نخواهند داشت و در غیر این موارد ، احکام صادره از دادگاه های کیفری ، حسب مورد در مرجع صالح ، قابل تجدید نظر خواهی است .
در حال حاضر ، نحوه تجدید نظر خواهی در امور حقوقی و کیفری ، به این شکل است که تجدیدنظر خواه ، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و با ارائه مدارک لازم که به استناد آنها ، درخواست تجدید نظر خواهی دارد، درخواست خود را به ثبت برساند و از طریق سامانه ثنا ، ابلاغیه های دادگاه را دریافت نماید؛ همچنین، در صورت تعیین وقت رسیدگی، پس از اینکه تاریخ و زمان رسیدگی به درخواست تجدیدنظر خواهی به وی ابلاغ شد ، در مرجع تجدید نظر ، حاضر شده و از خود دفاع نماید .
مهلت تجدید نظر خواهی
در قسمت قبل ، به بررسی این موضوع پرداخته شد که تجدید نظر خواهی چیست و در چه شرایطی، تجدیدنظر خواه، می تواند اعتراض خود را در دادگاه ، مطرح نماید . همچنین ، نحوه تجدید نظر خواهی از رای دادگاه های حقوقی و کیفری ، به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت . اما سوال مهمی که در این خصوص مطرح می شود ، این است که مهلت تجدیدنظر خواهی از رای چقدر است ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس ماده 336 قانون آیین دادرسی مدنی ، مهلت تجدید نظر خواهی در دعاوی حقوقی ، مشخص شده است . بر اساس این ماده ، مهلت درخواست تجدیدنظر اصحاب دعوی ، برای اشخاصی که مقیم ایران هستند ، بیست روز و برای اشخاصی که مقیم خارج از کشور هستند ، دو ماه می باشد . اما این مهلت ، از تاریخ ابلاغ رای دادگاه بدوی ، آغاز می شود و در مواردی هم که رای دادگاه بدوی ، به صورت غیابی صادر شده باشد ، این مهلت ، از تاریخ اتمام مهلت واخواهی از آن ، شروع می شود .
لازم به ذکر که گاهی، تجدیدنظر خواه ، نمی تواند در طول مهلت تجدید نظر خواهی ، اقدامات لازم را انجام دهد . در چنین شرایطی ، تجدید نظر خواهی خارج از مهلت قانونی ، در صورتی امکان پذیر است که تجدید نظر خواه ، عذر موجهی داشته باشد و یا اینکه سمت نماینده دعوای بدوی از بین رفته یا محکوم علیه ، فوت کرده یا ورشکسته شده باشد .
در خصوص اینکه مهلت تجدید نظر خواهی از رای در دعاوی کیفری چقدر است نیز ، ماده 430 قانون آیین دادرسی کیفری ، تعیین تکلیف نموده که بر اساس آن ، مهلت درخواست تجدید نظر خواهی ، برای اشخاصی که مقیم ایران هستند ، بیست روز و برای اشخاصی که مقیم خارج از کشور می باشند ، دو ماه از تاریخ ابلاغ رای دادگاه بدوی و یا انقضای مهلت واخواهی می باشد .
البته ، اگر تجدید نظر خواه ، درخواست تجدیدنظر خواهی خود را خارج از مهلت مقرر تقدیم نماید ولی عذر موجهی برای این موضوع داشته باشد ، دادگاه صادر کننده رای ، ابتدا به عذر موجه تجدید نظر خواهی ، رسیدگی می نماید و در صورت احراز موضوع ، درخواست تجدیدنظر را قبول کرده و در غیر این صورت ، آن را رد می نماید .
مرجع تجدید نظر خواهی
در قسمت های قبل ، به بررسی این موضوعات پرداخته شد که تجدید نظر خواهی یعنی چه و درخواست تجدیدنظر خواهی از آرای دادگاه حقوقی و کیفری ، به چه نحوی است و مهلت زمانی آن چقدر است . همانطور که گفته شد ، در حال حاضر ، دادخواست تجدید نظر خواهی ، از طریق مراجعه تجدید نظرخواه به یکی از دفاتر خدمات قضایی و به صورت الکترونیکی ، قابل ثبت و ارجاع است . اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، این است که مرجع تجدید نظر خواهی از رای ، کجاست ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که در ساختار قضایی نظام حقوقی ایران ، علاوه بر دادگاه های بدوی که عهده دار رسیدگی ابتدایی به پرونده و صدور رای می باشند ، دادگاه هایی ، تحت عنوان دادگاه تجدیدنظر نیز مورد پیش بینی قرار گرفته است که این دادگاه ها در مرکز هر استان تشکیل می شوند و مرجع اصلی تجدید نظر خواهی از رای دادگاه های بدوی محسوب می شوند .
البته ، باید به این نکته مهم در خصوص مرجع تجدید نظر خواهی اشاره کرد و آن هم این است که در مورد برخی از دعاوی کیفری ، مرجع تجدید نظر خواهی ، به جای دادگاه تجدیدنظر استان ، دیوان عالی کشور است . بر اساس ماده 428 قانون آیین دادرسی کیفری ، آرایی که توسط دادگاه کیفری یک صادر شده و مجازات آنها سلب حیات ، قطع عضو ، حبس ابد ، تعزیر درجه سه و بالاتر و جنایات عمدی که میزان دیه آنها نصف دیه کامل و بیشتر است و آرای صادره در خصوص جرایم سیاسی و مطبوعاتی ، توسط دیوان عالی کشور ، مورد رسیدگی تجدید نظر قرار می گیرند.
نکته مهمی که در خصوص دادگاه تجدیدنظر وجود دارد ، این است که اصولا دادگاه های تجدید نظر حقوقی و دادگاه های تجدید نظر کیفری ، برخلاف دیوان عالی کشور که صرفا به صورت شکلی ، آراء صادره را بررسی می نماید ، به لحاظ ماهوی ، آرای مورد اعتراض را مورد رسیدگی مجدد یا تجدیدنظر قرار می دهند و در صورتی که وجود یکی از جهات تجدید نظر خواهی را احراز نمایند ، رای را نقض کرده و مجددا ، رای صحیح صادر می کنند و در صورتی هم که رای صادره را واجد ایراد خاصی ندانند ، آن را ابرام یا تایید می نمایند.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تجدید نظر خواهی در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تجدید نظر خواهی پاسخ دهند .
سوالات متداول
