«هر زندانی که از زندان یا بازداشتگاه فرار نماید به شلاق تا (۷۴) ضربه یا سه تا شش ماه حبس محکوم میشود و اگر برای فرار درب زندان را شکسته یا آن را خراب کرده باشد، علاوه بر تامین خسارت وارده به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
افرادی که متهم به ارتکاب جرمی باشند که موجب صدور قرار بازداشت شده باشد، در بازداشتگاه نگهداری می‌شوند. اگر متهمی محکوم به مجازات حبس شود، به زندان معرفی شده و باید دوره محکومیت خود را در زندان بگذراند. اگرچه زندان و بازداشتگاه با یکدیگر متفاوت هستند، حکم قانون برای جرم فرار از زندان و بازداشتگاه یکسان است. مجازات حبس برای مجرم در نظر گرفته میشود تا ضمن جداسازی و دور ساختن وی از جامعه، مجرم، تنبیه و اصلاح شده و بعد از پایان دوره محکومیت به جامعه بازگردد. با توجه به اهمیت حفظ متهم یا مجرم از فرار و تأثیر آن بر حاکمیت قانون و بازدارندگی مجازات‌ها، قانونگذار ضمن جرم‌انگاری، مجازات فرار از زندان را تعیین کرده است. در این مطلب به بررسی مجازات فرار از زندان و رویکرد قانون نسبت به آن می‌پردازیم.
مجازات فرار از زندان چیست؟
جرم‌انگاری و مجازات فرار از زندان در قانون مجازات اسلامی آورده شده است. در ماده 547 از بخش تعزیرات این قانون، بیان شده است «هر زندانی که از زندان یا بازداشتگاه فرار نماید به شلاق تا 74 ضربه یا سه تا شش ماه حبس محکوم میشود و اگر برای فرار درب زندان را شکسته یا آن را خراب کرده باشد، علاوه بر تأمین خسارت وارده، به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.» مطابق این ماده، تفاوتی در مجازات فرار از زندان یا بازداشتگاه وجود ندارد. نکته دیگر در این مورد آن است که مجازات، یکی از دو مورد بیان شده خواهد بود؛ یعنی یا تا 74 ضربه شلاق یا سه تا شش ماه زندان، مگر آنکه برا فرار دست به تخریب درب زندان نیز زده باشد که در این صورت به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
در تبصره ماده مذکور آمده است «زندانیانی که مطابق آیین‌نامه زندان‌ها به مرخصی رفته و خود را در موعد مقرر بدون عذر موجه معرفی ننمایند، فراری محسوب و به مجازات فوق محکوم می‌گردند.» در نتیجه مجازات فرار از زندان، مشمول کسانی که محکوم به حبس بوده و با دریافت مرخصی از زندان بیرون آمده باشند نیز میشود. پس از پایان دوره مرخصی، باید مجدد به زندان بازگشته و خود را معرفی نمایند و تخلف از این امر، در حکم فرار از زندان بوده و مجازات این جرم را دارد.
سایر مجازات‌های مرتبط با جرم فرار از زندان
قانونگذار، افراد و اشخاصی را که ممکن است با اهمال یا مساعدت، به فرار متهم یا مجرم از زندان یا بازداشتگاه کمک نموده باشند نیز مجرم شناخته و مشمول مجازات می‌داند. در ادامه به بررسی مواد قانون مجازات اسلامی در این باره می‌پردازیم.
مسامحه و اهمال مأمور در حفظ متهم یا زندانی
گاهی ممکن است که مأمور حفظ و مراقبت از متهم یا زندانی، دچار اهمال در انجام وظیفه گردد. قانونگذار برای چنین مأموری که اهمال او موجب فرار از زندان شود مجازات شش ماه تا سه سال حبس یا جزای نقدی از سه تا هجده میلیون ریال در نظر گرفته است.
مساعدت مأمور حفظ متهم یا زندانی در جرم فرار از زندان
اگر مأمور حفظ و مراقبت از زندانی یا متهم، به فرار او کمک کند یا راه را تسهیل کند یا تبانی کند، مشمول مجازات خواهد بود. در این مورد قانون به تناسب جرم انتسابی به متهم یا مجرم، مجازات فرد کمک‌کننده در فرار از زندان را تفکیک کرده است.
اگر مجازات جرمی که واقع شده، اعدام یا سنگسار یا صلب باشد، مأمور به سه تا ده سال حبس محکوم می‌گردد. اگر مجازات جرمی که واقع شده، حبس از ده سال به بالا باشد، مأمور به یک تا پنج سال حبس محکوم میشود و اگر مجازات جرم واقع شده، غیر از موارد فوق باشد، مأمور به شش ماه تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.
اگر مجرم محکوم به قصاص باشد یا مجازات جرم انتسابی به متهم، قصاص باشد مأمور ابتدا موظف به تحویل او می‌باشد. در صورتی که نتواند یا تحویل ندهد، زندانی شده و تا زمانی تحویل مجرم یا متهم، در زندان باقی می‌ماند. همچنین اگر متهم از مجازات قصاص تبرئه شود، مأمور به شش ماه تا سه سال حبس محکوم می‌گردد و در صورتی که محکوم به قصاص فرار کند و به دلیل فوت، امکان تحویل دادن وی نباشد مأمور به پرداخت دیه محکوم میشود.
چنانچه شخص فراری، متهم یا محکوم به امور مالی یا دیه باشد، کمک‌کننده به جرم فرار از زندان، علاوه بر مجازات شش ماه تا سه سال حبس به پرداخت دیه یا مال محکوم خواهد شد.
