زمانی که فردی فوت می کند، اموال و دارایی های او به ورثه به جا مانده از او می رسد. انحصار وراثت در صورتی انجام می شود که فوت فرد متوفی تائید شود. پس از آن تائید فوت فرد، ورثه او تعیین می شوند و ذینفعان می توانند درخواست خود را جهت دریافت حصر وراثت به شورای حل اختلاف اراده دهند.
قانون انحصار وراثت بعد از فوت پدر
همانطور که می دانید پس از اینکه شخصی فوت می کند ماترک و اموال باقی مانده از او به طور قهری و غیر ارادی به ورثه اش می رسد. پس از فوت پدر نیز اموال او بر اساس مقررات و تقسیم ارث به ورثه اش می رسد. در قانون انحصار وراثت بعد از فوت پدر اولین اقدامی که افراد برای تقسیم اموال باید انجام دهند دریافت گواهی حصر وراثت است. گواهی حصر وراثت یک مدرک قانونی می باشد که در آن تمام وراث متوفی و میزان سهم الارث هر یک به طور دقیق تعیین شده است. این گواهی از طرف شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی صادر می شود. دریافت گواهی محدود به ۷ روز و گواهی نامحدود به ۴۰ روز زمان نیاز دارد.
توجه داشته باشید که بدون در دست داشتن این گواهی هیچ اقدام حقوقی در ادارات دولتی، دفاتر اسناد رسمی و بانکها نمیتوانید انجام دهید بنابراین امکان تقسیم و یا انتقال ترکه متوفی امکان پذیر نیست.
اصلاحیه گواهی انحصار وراثت
یکی از رایج ترین سوالاتی که در رابطه با گواهی انحصار وراثت پرسیده می شود این است که آیا امکان اصلاح آن وجود دارد؟
در برخی موارد پیش می آید که در صدور این گواهی سهو قلم یا اشتباهی وجود داشته باشد. از آنجایی که هرگونه اشتباه در گواهی انحصار ورثه می تواند حقوق افراد را زایل کند، در قانون کشور ما امکان اصلاح آن وجود دارد. همچنین این گواهی قابلیت اعتراض در دادگاه و مراجع حقوقی را نیز دارد. در موارد زیر می توان نسبت به گواهی انحصار ورثه اعتراض داد:
۱. اعتراض به میزان سهم الارث ورثه
۲. عدم ذکر نام یک یا تعدادی از وراث و میزان سهم الارث هر کدام
۳. عدم پذیرش برخی از وراث که در گواهی به عنوان ورثه تعیین شده اند
"بنابراین در صورت وجود سهل انگاری و یا اشتباه در گواهی حصر وراثت می توانید دادخواستی مبنی بر اصلاح گواهی حصر وراثت تنظیم کرده و به دادگاه صالح تقدیم کنید."
تقسیم ارث بدون انحصار وراثت
یکی از رایج ترین سوالاتی که از وکلا پرسیده می شود این است که آیا اخذ گواهی انحصار وراثت اجباری است؟ آیا می توان بدون این گواهی نیز اموال متوفی را تقسیم کرد؟
با توجه به اینکه تقسیم ماترک متوفی قواعد مخصوص به خود را دارد عدم رعایت هر یک از این قواعد می تواند آثار و تبعات حقوقی زیادی برای وراث داشته باشد. یکی از این قواعد نیز اخذ گواهی حصر وراثت است. بدون دریافت این گواهی انتقال اسناد و دارایی های متوفی، مراجعه به بانک و تحویل دارایی های حساب بانکی و... امکان پذیر نمی باشد. بنابراین در پاسخ به این سوال می توان گفت که اخذ این گواهی اجباری است مگر در برخی شرایط خاص که در ادامه به آن ها پرداخته ایم.
تنها در شرایطی که در میان وراث متوفی شخص محجور و یا غایب وجود داشته باشد. یا حساب بانکی، اسناد تجاری و اموال دارای سند رسمی در ماترک متوفی وجود نداشته باشد، ورثه می توانند به موجب یک تقسیم نامه با یکدیگر توافق کرده و از مال به ارث رسیده استفاده کنند. اما با توجه به مشکلاتی که این نوع تقسیم ارث و اختلافات ناشی از آن می تواند برای وراث ایجاد کند بهتر است در همان ابتدای امر گواهی انحصار وراثت را اخذ کنید.
مراحل گام به گام انحصار وراثت
برای انحصار وراثت لازم است که چند گام بردارید تا بتوانید گواهی حصر وراثت را دریافت کنید. این مراحل حدود ۲ تا ۳ ماه زمان نیاز دارد اما در صورتی که انجام آن را به یک وکیل متخصص بسپارید، تمام این مراحل را به درستی و با مدت زمان کمتری می توانید طی کنید.
۱. دریافت گواهی فوت
همانطور که می دانید پس از فوت شخص علت و تاریخ فوت او در سیستم اداره ثبت احوال کشور ثبت می شود. برای درخواست انحصار وراثت ابتدا باید این گواهی فوت را دریافت کنید.
۲. اخذ فرم مربوط به انحصار وراثت
در این مرحله یکی از وراث یا وکیل آن ها باید به شورای حل اختلاف شهری مراجعه کرده و فرم مربوط به انحصار وراثت را دریافت کند. اطلاعات لازم در این فرم را ثبت کنید و مدارک مورد نیاز را تهیه کنید.
۳. استشهادیه محضری و تایید وراث
این مرحله یکی از مهم ترین مراحل انحصار وراثت است. در این مرحله باید با فرمی که از شورای حل اختلاف دریافت کرده اید، مدارک لازم و دو شاهد به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کنید. در این دفتر خانه با استفاده از یک شهادت نامه و امضای شاهدان وراث تایید می شوند.
۴. تعیین مالیات بر ارث
در این مرحله نیز باید تمام دارایی های متوفی لیست شده و یکی از وراث به اداره دارایی مراجعه کند تا در آنجا مالیات بر ارث مشخص شود. اداره دارایی یک رسید به شخص تحویل می دهد که این رسید باید به همراه دیگر مدارک به شورای حل اختلاف تحویل داده شود.
۵. مراجعه به شورای حل اختلاف
در آخرین مرحله نیز یکی از وراث به نمایندگی بقیه وراث یا وکیل آن ها با در دست داشتن تمام مدارک به شورای حل اختلاف مراجعه می کند.
مدارک مورد نیاز برای انحصار وراثت در شورای حل اختلاف
در طی مراحل انحصار وراثت باید مدارک لازم را تهیه کنید تا به مشکل برنخورید. این مدارک شامل موارد زیر می شوند:
۱. شناسنامه و کارت ملی متوفی
۲. گواهی فوت فرد متوفی
۳. استشهادیه محضری
۴. رسید مالیات بر ارث
۵. شناسنامه و کارت ملی وراث به همراه کپی برابر اصل
۶. وصیت نامه در صورت وجود
۷. کپی از عقد نامه همسر متوفی
هزینه انحصار وراثت
هزینه دریافت گواهی انحصار وراثت در حد ۲۰۰ هزار تومان می باشد که این مبلغ باید در دفتر خدمات قضایی پرداخت شود. با توجه به اینکه روند دریافت آن مالیاتی ندارد، پس تنها پرداخت همین ۲۰۰ هزار تومان کافی است. توجه داشته باشید که این هزینه برای گواهی حصر وراثت محدود و نامحدود یکسان می باشد.
برای انحصار وراثت کجا برویم؟
برای آن که بخواهید انحصار وراثت کنید، لازم است که در ابتدا تعیین شود که آخرین محل زندگی فرد متوفی کجا بوده است. زمانی که این نکته مشخص شد، باید به شورای حل اختلاف در همان محل مراجعه کنید. زمانی که به شورای حل اختلاف محل زندگی فرد فوت شده مراجعه کنید، باید فرم مربوط به انحصار وراثت را به همراه مدارک لازم به شورا تحویل دهید تا پرونده به جریان بیفتد. گواهی انحصار وراثت را هم یکی از وراث و ذینفعان می تواند دریافت کند و هم یکی از طلبکاران می تواند اقدام به این کار کند.
مدت زمان انحصار وراثت بعد از فوت
افرادی که به تازگی درگیر مسئله ارث و میراث و انحصار وراثت شده اند، معمولا این سوال را دارند که تا چه مدت پس از از دنیا رفتن فرد متوفی، می توانند برای انحصار وراثت اقدام کنند. این نکته اهمیت زیادی دارد و بهتر است حتما به دنبال این مسئله باشید که تا چه مدت برای این کار زمان دارید. جای نگرانی نیست. زیرا برای انحصار وراثت می تواند تا هر زمان که زمان لازم داشته باشید، صبر کنید و این کار محدودیت زمانی خاصی ندارد. به همین خاطر نیز حتما به خاطر داشته باشید که نیازی به عجله کردن نیست. البته برای آن که مالیات بر ارث خودتان را به اداره مالیات بدهید صرفاً یک سال زمان دارید و پس از این مدت زمان به احتمال زیاد ناچار به پرداخت جریمه بابت دیرکرد پرداخت مالیات خواهید شد.
آیا انحصار وراثت اجباری است؟
این موضوع که آیا انجام انحصار وراثت اجباری است یا خیر نیز یکی دیگر از سوالات مهمی است که باید حتما به آن پاسخ داده شود. معمولا زمانی که افراد مختلف و وراث بر سر ارث و میراث دچار مشکل می شوند، لازم است حتما به سراغ آخرین راه حل یعنی انحصار وراثت برویم. بنابراین در صورتی که افراد وارث و یا طلبکاران بتوانند با یکدیگر به توافق برسند، نیازی نیست تا انحصار وراثت انجام شود.
بعد از انحصار وراثت چه باید کرد؟
یک سری از مراحل قانونی وجود دارد که پس از انحصار وراثت باید انجام شوند. این مراحل باید به صورت گام به گام و دقیق طی شوند. به همین دلیل نیز باید بدانید که دقیقا اولین مرحله پس از گرفتن گواهی انحصار وراثت چیست. اولین کاری که باید انجام دهید گرفتن فیش ها و فرم های مربوط به واریز مالیات بر ارث است. این مالیات بر اساس اموالی است که از متوفی باقی مانده است و حالا افراد قصد تقسیم کردن آن را دارند. به همین خاطر نیز باید مالیات مربوط به آن را به اداره مالیات پرداخت کنند.
از کجا بفهمیم انحصار وراثت شده؟
این موضوع یکی از سوالاتی است که معمولا وراث و طلبکاران را می تواند درگیر خودش کند. اگر اطلاع دقیقی ندارید که اموال متوفی انحصار وراثت شده است یا خیر می توانید به سامانه death.sabteahval.ir مراجعه کرده و در آنجا با وارد کردن اطلاعات لازم متوجه شوید که آیا اموال متوفی مورد نظر شما انحصار وراثت شده است یا خیر.
مدارک لازم و مراحل گواهی انحصار وراثت
دریافت گواهی انحصار وراثت یکی از اولین اقداماتی می‌باشد که وراث شخص متوفی پس از فوت وی می‌بایست انجام دهند. چرا که طی شدن مراحل لازم برای تقسیم ارث میان ورثه منوط به دریافت گواهی انحصار وراثت می‌باشد. دریافت این گواهی نیازمند طرح دعوا و انجام پیگیری های حقوقی بوده و از این رو بهتر است با حضور یک وکیل مجرب، اقدامات لازم از جمله طرح دادخواست انحصار وراثت را انجام دهید. در این خصوص می‌توانید با موسسه حقوقی کریمی و همکاران تماس حاصل نموده و با دریافت مشاوره حقوقی تخصصی از وکلای مجموعه، برای دریافت گواهی انحصار وراثت و نیز انجام سایر امور لازم برای تقسیم ارث، اقدام نمایید. در ادامه به مراحل و مدارک لازم برای دریافت گواهی انحصار وراثت اشاره خواهیم کرد.
گواهی انحصار وراثت:
گواهی انحصار وراثت پس از طرح دادخواست نزد شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی و توسط قاضی شورا صادر گردیده و به واسطه آن وراث شخص متوفی به عدد و اشخاص معلوم و معین منحصر می‌شوند. بنابراین این گواهی یک رأی صادرشده از طرف شورای حل اختلاف خواهد بود که در آن تعداد وراث متوفی و سهم الارث هر یک از آنان مورد تصریح قرار می‌گیرد. حال به شرح مراحل دریافت گواهی انحصار وراثت می‌پردازیم.
مدارک لازم برای دریافت گواهی انحصار وراثت:
طرح دادخواست انحصار وراثت نزد شورای حل اختلاف نیازمند ارائه اسناد و مدارک مهمی در هنگام ثبت دادخواست در دفتر خدمات قضایی می‌باشد که در این بخش به آن‌ها اشاره نموده و هر یک را توضیح خواهیم داد.
گواهی فوت رسمی سازمان ثبت احوال:طبق ماده 22 قانون ثبت احوال کشور فوت هر کس چه ایرانی و چه خارجی باید به یکی از ادارات ثبت احوال سراسر کشور اعلام گردد. بنا بر این مقرره قانونی لازم است تا فوت هر شخص ساکن ایران اعلام و به تبع آن، گواهی فوت شخص صادر شود. در این خصوص نزدیکترین خویشاوندان متوفی یا وکیل آنان یا هر شخصی که در هنگام فوت متوفی حضور داشته است می‌توانند با ارائه مدارک شناسایی خود و مدارک زیر نسبت به دریافت این گواهی اقدام نمایند:
- شناسنامه و کارت شناسایی ملی متوفی
- گواهی پزشک یا بیمارستان یا مسئولین گورستان یا معرفی و حضور دو نفر شاهد با ارائه مدارک شناسایی در اداره ثبت احوال محل وقوع فوت یا محل سکونت.
" البته لازم به ذکر است که در حال حاضر کلیه اشخاص می‌توانند به شکل غیرحضوری و اینترنتی گواهی فوت الکترونیک را دریافت نمایند ."
- شناسنامه و کارت ملی متوفی
- کپی عقدنامه یا سند ازدواج متوفی و همسر او
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی وراث
- استشهادیه محضری: برای دریافت استشهادیه محضری لازم است تا تمام وراث متوفی به همراه دو شاهد که همه وراث را می‌شناسند در دفتر اسناد رسمی حضور یابند. استشهادیه محضری با ارائه مدارکی از جمله گواهی فوت متوفی و نیز امضای دو شاهد، به طور رسمی و قانونی و توسط دفتردار تنظیم می‌گردد و اعتبار یک شهادت نامه رسمی و قابل ارائه به مرجع قضایی را خواهد داشت.
- وصیت نامه متوفی (در صورت وجود) :در صورتیکه متوفی پیش از فوت اقدام به تنظیم وصیت نامه نموده باشد، آن وصیت نامه نیز می‌بایست در کنار سایر مدارک به شورای حل اختلاف و ضمن دادخواست انحصار وراثت ارائه گردد.
